Εθνικόν Ημερολόγιον του Έτους 1891/Νεκρολογίαι
| ←Ὁ ἐξ ᾅδου σύζυγος | Ἐθνικὸν Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1891 Νεκρολογίαι |
Ο Δημήτριος Στροῦμπος, ἐγεννήθη τῷ 1806 ἐν τῇ εὐάνδρῳ Ἠπείρῳ τῷ φυτωρίῳ τούτῳ μεγάλων εὐεργετῶν τοῦ ἔθνους. Μαθητεύσας τὸ πρῶτον ἐν Ἰωαννίνοις, ἐφοίτησεν ἔπειτα εἰς τὴν ἀκαδημίαν τῆς Κερκύρας, ἔνθα περατώσας τὰς σπουδάς του μετέβη εἰς Γενεύην καὶ κατετάχθη εἰς τὴν αὐτόθι ἀκαδημίαν τῶν ἐπιστημῶν πρὸς εὐρυτέραν μελέτην τῶν φυσικῶν ἐπιστημῶν. Διακούσας ἐν αὐτῇ μετὰ φιλοπονίας ἐκτάκτου καὶ ἐνθέρμου ζήλου τὰ μαθήματα τοῦ φυσικοῦ τμήματος, ἠξιώθη τοῦ πτυχίου τῆς σχολῆς τῶν φυσικῶν ἐπιστημῶν. Μεταβὰς δ’ ἔπειτα εἰς Παρισίους ἐφοίτησεν ἔν τε τῇ ἀνωτέρᾳ σχολῇ τῶν μηχανικῶν καὶ ἐν τῇ πολυτεχνικῇ καὶ ἀνεδείχθη ἄξιος πτυχίου ἐν ᾧ χαρακτηρίζεται ὡς εἷς τῶν ἀρίστων μαθητῶν. Τοιαῦτα φέρων ἐπιστημονικὰ ἐφόδια, ἄριστα δὲ κατηρτισμένος ἰδίᾳ περὶ τὴν φυσικήν, περὶ τὴν ὁποίαν ἰδίως ἐνησχολήθη, ἐπανέκαμψεν ἐνταῦθα ἐν ἐποχῇ καθ’ ἣν μετετίθετο μὲν εἰς Πειραιᾶ τὸ στρατιωτικὸν σχολεῖον τῶν Εὐελπίδων, ἱδρύετο δὲ ἐν Ἀθήναις τὸ ἡμέτερον πανεπιστήμιον. Ἡ τότε σπάνις ἐπιστημόνων καὶ ἡ πεποίθησις τῆς κυβερνήσεως περὶ τῆς ἀνωμολογημένης ἀξίας τοῦ νεαροῦ ἐπιστήμονος συνετέλεσαν, ὥστε ἅμα τῇ ἐπανόδῳ αὐτοῦ ἐκ τῆς Ἐσπερίας ν’ ἀνυψωθῇ εἰς τὸ ἀξίωμα τοῦ καθηγητοῦ ἐν τῷ στρατιωτικῷ σχολείῳ, μετ’ οὐ πολὺ δὲ νὰ καταλάβῃ καὶ τὴν ἕδραν τῆς φυσικῆς ἐν τῷ ἐθνικῷ πανεπιστημίῳ. Καὶ ἐν μὲν τῷ στρατιωτικῷ σχολείῳ ἐδίδαξεν ἐπὶ 24 ὅλα ἔτη φυσικὴν καὶ ἄλλα συναφῆ μαθήματα. Ἡ δὲ ἐν τῷ πανεπιστημίῳ πεντηκονταέτις διδασκαλία αὐτοῦ δύναται νὰ θεωρηθῇ ὡς ὑπόδειγμα διδασκαλίας μύστου τῆς ἐπιστήμης ἀφωσιωμένου εἰς τὸ καθῆκον αὐτοῦ. Οἱ καταπλημμυροῦντες τὸ ἀκροατήριον αὐτοῦ οὐδέποτε θὰ λησμονήσωσι τὸ σαφὲς, τὸ εὔληπτον καὶ τὸ ἐπαγωγὸν τῆς διδασκαλίας αὐτοῦ καὶ τὸ ἀπαράμιλλον τῆς εὐχερείας μεθ’ ἧς ἐξετέλει καὶ τὰ πολυπλοκώτερα τῶν πειραμάτων, εἰς τὴν πειραματικὴν ἰδίως ἀπόδειξιν τῶν φυσικῶν φαινομένων ἀποβλέπων. Ἡ μεγίστη δὲ τάσις ἣν διηνεκῶς εἶχε νὰ καθιστᾷ καὶ τὰς πειραματικὰς ἀποδείξεις ὡς οἷον τε εὐχρήστους, ἤγαγεν αὐτὸν εἰς τὴν ἁπλοποίησιν πολλῶν πειραματικῶν μέσων, ὧν τινα καὶ ἐν τῇ Ἑσπερίᾳ ἐξετιμήθησαν παρ’ εὐδοκίμων πειραματιστῶν χρησιμοποιηθέντα.
Μεταξὺ τούτων ἰδιαιτέρας μνείας ἠξιώθησαν καὶ ἐν τοῖς ἐπιστημονικοῖς τῆς Ἑσπερίας συγγράμμασιν αἱ πειραματικαὶ μέθοδοι πρὸς κατανόησιν τῶν τῆς διπλῆς διαθλάσεως τοῦ φωτὸς φαινομένων καὶ ἡ εὐφυῶς ἐπιτευχθεῖσα παρ’ αὐτοῦ διὰ περιστρεφομένου ὀπτικοῦ πρίσματος ἀναπαραγωγὴ τοῦ λευκοῦ φωτός, ἥτις ἔτυχε τῆς ὑψηλῆς τιμῆς νὰ καταχωρισθῇ καὶ ἐν τοῖς ἐπισήμοις πρακτικοῖς τῆς ἐν Παρισίοις Ἀκαδημίας τῶν ἐπιστημῶν. Κατὰ τὸ διάστημα τῆς ἐν τῷ πανεπιστημίῳ καθηγεσίας του ἠξιώθη τῶν ὑψίστων ἀξιωμάτων τοῦ κοσμήτορος καὶ τοῦ πρυτάνεως. Κατὰ τὴν πρυτανείαν δ’ αὐτοῦ ἐν ἔτει 1858 — 1859 ὅτε συνέβησαν ἐν τῷ πανεπιστημίῳ αἱ ταραχαὶ ἐκεῖναι αἱ γνωσταὶ ὑπὸ τὸ ὄνομα Σκιαδικά, ὁ Δημήτριος Στροῦμπος κατώρθωσε μετ’ ἄκρας ἐπιτηδειότητος καὶ νοημοσύνης νὰ ἐπαναφέρῃ τὴν γαλήνην ἐν τῷ ἀνωτάτῳ ἐκπαιδευτηρίῳ. Τὸ σαφὲς τῆς διδασκαλίας τοῦ Δημητρίου Στρούμπου ἀπεικονίζεται καὶ ἐν ταῖς ὑπ’ αὐτοῦ ἐκπονηθείσαις ἐπιστημονικαῖς διατριβαῖς, δι’ ὧν κατώρθωσε δημωδῶς νὰ ἐκθέσῃ ἐπιστημονικὰς γνώσεις, ὡς τοῦτο μαρτυροῦσιν αἱ δύο πρῶται αὐτοῦ διατριβαὶ αἱ ἐπιγραφόμεναι Τὰ ἐπιστημονικὰ παράδοξα καὶ Περὶ ἀέρος καὶ τῶν ἐνεργειῶν αὐτοῦ. Ἐξέδωκεν ὡσαύτως ὁ Δημήτριος Στροῦμπος πολλοῦ λόγου ἀξίαν διατριβὴν περὶ τῶν φυσικῶν γνώσεων τῶν ἀρχαίων, ἐν ᾗ ἀνασκευάζει ἐσφαλμένας περὶ τῶν ἀρχαίων γνώμας ἐξενεχθείσας ὑπὸ τῶν φυσιοδιφῶν τῆς Ἑσπερίας. Διὰ παρομοίων δὲ διατριβῶν ἀνέπτυσσε πᾶσαν προεξέχουσαν ἀνακάλυψιν τῶν τελευταίων δεκαετηρίδων. Καὶ ἐν τοῖς γαλλικοῐς δὲ περιοδικοῖς «Cosmos» καὶ Les «Mondes» κατεχώρισε διαφόρους μελέτας πολλὴν μαρτυρούσας ἐπιστημονικὴν ἐμβρίθειαν. Τοιοῦτος ὑπῆρξεν ὁ ἀνήρ, οὗ τὴν μνήμην θὰ διαιτητῇ ἐσαεὶ ἀμίαντον τὸ ἐθνικὸν πανεπιστήμιον. Τὸ δὲ ὄνομα αὐτοῦ θὰ εὐλογῶσι διὰ παντὸς οἱ ἀπειροπληθεῖς αὐτοῦ μαθηταὶ οἱ εὐτυχήσαντες νὰ διδαχθῶσιν ὑπ’ αὐτοῦ
Ο Εὐθύμιος Χατζηπέτρος κατάγεται ἐκ τῆς ἱστορικῆς οἰκογενείας τοῦ Ἀσπροποτάμου. Ὁ πατήρ του, νυμφευθεὶς κόρην τῆς οἰκογενείας Στσυρνάρα, ἦτο διοικητὴς τάγματος ἐν Ναυπλίῳ κατὰ τὴν ἔλευσιν τοῦ Ὄθωνος. Ὁ Χατζηπέτρος δ’ ἐγεννήθη ἀκριβῶς καθ’ ἣν στιγμὴν οὗτος ἀπεβιβάζετο εἰς τὴν παλαιὰν πρωτεύουσαν τοῦ βασιλείου, ὑπὸ τοὺς ἤχους τῶν τελεβόλων, ἤτοι τὴν 16 Ἰανουαρίου 1833.
Περατώσας τὰς ἐγκυκλίους σπουδὰς του ὁ νέος Χατζηπέτρος κατετάχθη εἰς τὴν σχολὴν τῶν Εὐελπίδων. Τῷ 1853 ἐξῆλθεν εἰς τὸν στρατὸν μὲ τὸν βαθμὸν ἀνθυπασπιστοῦ τοῦ πυροβολικοῦ. Προαχθεὶς ταχέως εἰς ἀνθυπολοχαγόν, μετέβη εἰς Γαλλίαν πρὸς τελειοποίησιν τῶν σπουδῶν του, ἐπανελθὼν δ’ εἰς Ἀθήνας προήχθη εἰς ὑπολοχαγὸν καὶ προσελήφθη εἰς τὴν αὐλὴν ὡς διαγγελεὺς τοῦ Βασιλέως Ὄθωνος, οὗ ὁ πατήρ του ἔχων βαθμὸν στρατηγοῦ διετέλει ὑπασπιστής. Ὑπηρετῶν παρὰ τῷ Ὄθωνι μέχρι τῆς ἐξώσεώς του, ὁ Χατζηπέτρος συνώδευσεν αὐτὸν εἰς Βαυαρίαν μετὰ τοῦ διαγγελέως Δράκου.
Καταστάντος ὁριστικοῦ τοῦ ἐκθρονισμοῦ τοῦ Ὄθωνος ἐπανῆλθε καὶ ἐπανέλαβεν ὑπηρεσίαν ἐν τῷ στρατῷ. Τῷ 1875 διετέλεσεν ἐπί τινα χρόνον διευθυντὴς τῆς ἀστυνομίας. Τῷ δὲ 1878, ἔχων πλέον βαθμὸν ταγματάρχου, διωρίσθη ὑπασπιστὴς τοῦ βασιλέως, ἐν τῇ θέσει δὲ ταύτῃ διετέλεσε μέχρι τῶν τελευταίων ἡμερῶν τοῦ βίου του, μὲ μικρόν τι διάλειμμα μόνον, ἐπὶ τῆς πρωθυπουργίας Δηλιγιάννη, καθ’ ὃ διετέλεσε φρούραρχος Ναυπλίου.
Ἀποσυρθέντος τοῦ κ. Ροδσστάμσυ ἐκ τῆς θέσεως τοῦ αὐλάρχου καὶ κατόπιν ἀποθανόντος τοῦ ναυάρχου Σαχίνη, ὁ Χατζηπέτρος ἐξεπλήρωσε δὶς τὰ καθήκοντα αὐλαρχεύοντος, κληθεὶς εἰς τὴν θέσιν ταύτην ὑπὸ τῆς ἐμπιστοσύνης τοῦ βασιλέως, ἰδιαζόντως εὐνοοῦντος καὶ ἀγαπῶντος αὐτόν. Ὁ Χατζηπέτρος ἦτο ὁ ἀναπόσπαστος συνοδὸς τοῦ βασιλέα καθ’ ὅλα αὐτοῦ τὰ ταξείδια· οὕτω δὲ ἐπισκεφθεὶς, πάσας τὰς εὐρωπαϊκὰς αὐλὰς ἐτύγχανε πανταχοῦ τῶν ζωηρῶν ἐκδηλώσεων τῆς συμπαθείας ἡγεμόνων πριγκίπων, ὑπουργῶν κτλ., καὶ εἶχε τιμηθῆ δι’ ὅλων σχεδὸν τῶν εὐρωπαϊκῶν παρασήμων καὶ λάβει παντοῖα καὶ πολύτιμα ἡγεμονικὰ δῶρα.
Ὁ Χατζηπέτρος ἦτο κατ’ ἐξοχὴν τύπος συμπαθοῦς ἀνδρός. Ἀφελὴς τοὺς τρόπους, ἀγαθός, εὐφυὴς διεκρίνετο κυρίως διὰ τὸν ζωηρὸν καὶ εὔθυμον χαρακτῆρα, εἰς ὃν ἐξαιρετικῶς ἠσμένιζε καὶ ὁ βασιλεὺς καὶ ἡ βασιλικὴ οἰκογένεια ὁλόκληρος. Ὑπὸ τὰ προσχήματα ταῦτα τῆς ἀμεριμνησίας ἄλλως ἔκρυπτε βαθεῖαν ἀφοσίωσιν πρὸς τὴν βασιλείαν καὶ ἀληθῆ λατρείαν πρὀς τὸ ἄτομον τοῦ βασιλέως Γεωργίου καὶ τὴν οἰκογένειάν του, ἐν τῷ προσώπῳ δ’ αὐτοῦ ἐκλείπει εἷς τῶν ἀκραιφνεστέρων καὶ μᾶλλον πιστῶν φίλων τοῦ βασιλέως.
Ὁ Χατζηπέτρος ἦτο ὁ ἀπαραίτητος διοργανωτὴς τῶν βασιλικῶν ἑορτῶν, ὁ πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν, ὁ πολυεύθυνος καὶ πολυμέριμνος ἐπιμελητὴς τῶν ὑποδοχῶν καὶ τῶν ἑορτῶν τῆς βασιλικῆς οἰκογενείας, οἰκογενειακῶν ἢ δημοσίων, ὁ φυσικὸς ἀντιπρόσωπος τοῦ βασιλέως κατὰ τὰς κοινωνικὰς σχέσεις του. Εἰς αὐτὸν κατὰ προτίμησιν ἀπετείνοντο ὅσοι ἤθελον νὰ παρουσιασθῶσιν ἐνώπιον τοῦ βασιλέως, εἰς αὐτὸν οἱ νεήλυδες οἱ θέλοντες νὰ εἰςαχθῶσι διὰ πρώτην φορὰν εἰς βασιλικὸν χορὸν, εἰς αὐτὸν οἱ ζητοῦντες χάριν τινὰ ἢ προστασίαν ἀπὸ τοῦ βασιλέως. Καὶ ἀνταπεκρίνετο εἰς ὅλας ταύτας τὰς αἰτήσεις μετὰ τῆς αὐτῆς προςηνοῦς ἀφελείας εἰς ἄλλον παρέχων τὸ ζητούμενον, εἰς ἄλλον δίδων καιρὸν ἢ ἐλπίδα, εἰς ἄλλον παριστῶν μειλιχίως τὸ ἀδύνατον τῆς χάριτος, προςπαθῶν πάντοτε νὰ μὴ διαγείρῃ κανὲν παράπονον κατὰ τοῦ βασιλέως καὶ συνήθως προπέμπων τοὺς πάντας εὐχαριστημένους. Ἄλλοτε, διὰ νὰ σώσῃ τὴν ἡσυχίαν τοῦ βασιλέως καὶ μὴ ἐκθέσῃ αὐτὸν εἰς καμμίαν κατάκρισιν, προςεποιεῖτο ὅτι ἰδικόν του λᾶθος ἦτο τὸ ὅτι οὗτος δὲν ἐξετέλεσε τὴν αἴτησιν, διότι αὐτὸς ἐλησμόνησε νὰ τοῦ τὴν ἀναφέρῃ, ἢ τὴν εἰςηγήθη ἀδεξίως, ἄνευ δισταγμοῦ οὕτως ὑφιστάμενος αὐτὸς τας δυςαρεσκείας αἵτινες εἶνε ἀναπόφευκτοι ἐν τῇ ἀσκήσει τοῦ βασιλικοῦ ἀξιώματος, καὶ πολλάκις σιωπῶν ἐνῷ ἠδύνατο διὰ μιᾶς λέξεως νὰ ἀποτρέψῃ τὴν μομφὴν ἀφ’ ἑαυτοῦ. Ἂν συνεβούλευέ τι τὸ ὁποῖον δὲν εἰςηκούετο ἐν τῇ αὐλῇ, τὴν ἄλλην ὥραν ἐνεκολποῦτο ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον ὁ βασιλεὺς εἶχε διατάξει. Καὶ ὑπερήσπιζεν αὐτὸ μὲ τόσην θερμότητα καὶ μὲ τόσην εἱλικρίνειαν, ὥστε πάντες ἔλεγον:
— Ὁ Χατζηπέτρος βέβαια τὸ ἐσυμβούλευσε! Καὶ ἠγνόουν οἱ λέγοντες ταῦτα ὅτι ἡ ὑπεράσπισις ἐκείνη ἦτο ἀληθὲς αὐλικὸν tour de force.
Ἀλλ’ αὕτη δὲν ἦτο ἡ μόνη αὐτοῦ ἀρετή. Ἐν τῇ ἐμπιστευτικῇ καὶ ὑπερτέρᾳ θέσει τὴν ὁποίαν κατεῖχε πλησίον τοῦ βασιλέως, πᾶς τις ἐννοεῖ ποία λεπτότης, ποία γνῶσις τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν χαρακτήρων, ποία δεξιότης ἀπῃτεῖτο διὰ νὰ μὴ ἐξεγείρῃ ἐναντίον του τὸ μῖσος ἢ τὸν φθόνον, νὰ μὴ καθιστᾷ τὸ ἀξίωμά του δυςφόρητον εἰς τοὺς κύκλους του, νὰ μὴ παρουσιάζεται ὡς ἐκμεταλλευόμενος τὴν εὔνοιαν τοῦ Ἄνακτος. Ὁ Χατζηπέτρος ὑπῆρξεν ἐν τούτῳ τέλειος τύπος αὐλικοῦ. Διήρχετο μεταξὺ τῶν διαφόρων κοινωνικῶν τάξεων, ὡς ἐπιδέξιος θαμὼν σαλονίου διερχόμενος μεταξὺ τῶν συνεσφιγμένων τάξεων τῶν ἑδωλίων αἰθούσης τινός, χωρὶς νὰ ἐνοχλήσῃ κἀνένα. Εἰς τὸν κόσμον βέβαια ὑπάρχουν μεγαλείτεραι ἀρεταὶ καὶ ἐπισημότεραι ἀνδραγαθίαι, ἀλλ’ ἕκαστος ὅπου ἐκλήθη. Πρέπει δὲ νὰ ὁμολογήσωμεν ὅτι ὁ Χατζηπέτρος ἐκεῖ ὅπου ἐκλήθη ἐπέτυχεν εἴπερ τις καὶ ἄλλος.
Εἰς τὰς ξένας αὐλὰς ἦτο γνωστὸς καὶ ἐξ ἴσου ἀγαπητός, ὡς καὶ ἐν τῇ ἑλληνικῇ. Καὶ ὄχι μόνον εἰς τὰς αὐλάς, ἀλλὰ καὶ πρὸς πάντας, μεθ’ ὧν κατὰ τὰ ἐν Εὐρώπῃ ταξείδιά του ὁ βασιλεὺς ἤρχετο εἰς σχέσιν ἣ συνάφειαν. Οἱ Εὐρωπαῖοι δημοσιογράφοι, καταγοητευμένοι ἐκ τῶν ἀφελῶν καὶ ἐπιχαρίτων τρόπων του, τῆς προσηνείας, τῆς πρὸς αὐτοὺς ὑποχρεωτικότητός του τὸν ἀπεχαιρέτιζον πάντοτε γράφοντες περὶ αὐτοῦ «ὁ λαμπρός, ὁ ἀγαθός, ὁ ἀξιαγάπητος συνταγματάρχης.»
Ὁ βίος του δὲν παρουσιάζει ἐλάττωμα, ἐπιβαλλόμενον εἰς τὴν προσοχὴν διὰ τῆς σπουδαιότητός του. Τοὐναντίον ὅλα τὰ ἀγαστὰ προτερήματα, τὰ ὁποῖα τὸν περιεκόσμουν παρουσιάζονται εἰς τὴν μνήμην καὶ προσδίδωσιν εἰς τὴν φυσιογνωμίαν τοῦ ἀνδρὸς κἄτι τι τὸ ἐξαιρετικῶς συμπαθὲς καὶ ἑλκυστικόν.
Ο Βασιάδης ἐγεννήθη τῇ 30 μαρτίου 1821 ἐν Δελβενακίῳ τῆς Ἠπείρου καὶ παῖς ἔτι μετέβη εἰς Κωνσταντινούπολιν καὶ ἐξεπαιδεύθη ἐν τῇ παρὰ τὸν Βόσπορον τότε Μεγάλῃ τοῦ Γένους Σχολῇ τῆς Ξηροκρήνης (Κουροὺ-Τσεσμὲ) ἔχων διδασκάλους τὸν Νικόλαον Λογάδην καὶ Σαμουὴλ τὸν Μεσημβρίας. Ὁ Βασιάδης διωρίσθη καθηγητὴς τῆς φιλοσοφίας ἐν τῇ ἐκθρεψάσῃ αὐτὸν σχολῇ, ἀλλ’ ἀτυχῶς ἀπελύθη ἀνωτέρα διαταγῇ καὶ ἀπαιτήσει τῆς θέσεώς του, διότι ἐξεφώνησε λόγον ἐναρκτήριον τοῦ μαθήματος αὐτοῦ, ἐν ᾧ ἁμιλλᾶται ἡ καλλιέπεια τοῦ ὕφους πρὸς τὸ ἑλληνικώτατον φρόνημα, ὅπερ διέπνεε τὸν ἀμίμητον ἐκεῖνον εἰσιτήριον λόγον τοῦ καθηγητοῦ, συνταράξαντα ἄρδην τὰς καρδίας τῶν ἀπειροπληθῶν ἀκροατῶν του. Ὁ λόγος οὗτος ἐκφωνηθεὶς τῷ 1862, ἐδημοσιεύθη ἐν τῇ «Κλειοῖ» τῆς Τεργέστης. Ὁ Βασιάδης δὲν ἦτο ἐκ τῶν φιλοδόξων καὶ ἰδιοτελῶν ἀνδρῶν, οἵτινες καραδοκοῦσι περιστάσεις τινὰς τοῦ ἑαυτῶν βίου, ὅπως προοπορίσωνται ἑαυτοῖς κέρδη ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἀθέμιτα. Ὅ,τι κυρίως μέχρι τέλους τοῦ βίου αὐτοῦ ἐχαρακτήριζε τὸν Βασιάδην ἦτο ἄκρατος φιλοπατρία καὶ ἀκατάβλητος εὐποιΐα, ὧν ἡ μὲν πρώτη πολλάκις καὶ αὐτὴν τὴν ζωὴν αὐτοῦ ἔρριψεν εἰς κίνδυνον, ἡ δὲ δευτέρα μέχρι τῆς τελευταίας πνοῆς αὐτοῦ παρακολουθήσασα κατὰ πόδας τὸν ἄνδρα, οὐχὶ ὀλιγάκις ἐστέρησε καὶ τῶν πρὸς τὸ ζὴν ἀναγκαίων. Ὁ Βασιάδης εἶδε διὰ τῶν χειρῶν αὐτοῦ διερχομένας χιλιάδας ὅλας λιρῶν πρὸς ἐθνικοὺς καὶ φιλανθρωπικοὺς σκοποὺς διατεθειμένας ὑπὸ διαφόρων φιλοπατρίδων ὁμογενῶν, ὥστε ἐλάχιστον μόριον αὐτῶν προσκολλώμενον ἐν τῇ παλάμῃ αὐτοῦ θὰ καθίστα αὐτὸν πλούσιον ἀλλ’ ὁ ἠπειρώτης ἀνὴρ ἐσέβετο τὴν ἐθνικήν παρακαταθήκην ὡς ἱεράν, οὐδενὶ δὲ οὐδὲ τὴν ἐλαχίστην λαβὴν οἱασδήποτε μομφῆς ποτε ἔδωκεν.
Ἡ μεγάλη καρδία τοῦ Βασιάδου ἐνέκλειεν ἐν ἑαυτῇ σύμπαν τὸ ἑλληνικόν, διὸ οὐδὲ νύκτα οὐδ’ ἡμέραν ἐπαύετο προτρέπων καὶ μέχρι φορτικότητος ἐνοχλῶν τοὺς πολυταλάντους ἕλληνας ὅπως διαθέτωσι μεγάλα ποσὰ ὑπὲρ ἐθνικῶν σκοπῶν. Ὁ ἐν Κωνσταντινουπόλει «Φιλολογικὸς Σύλλογος» τὸν Βασιάδην ἔσχε πατέρα, ὁ Ἠπειρωτικός, ὁ Μακεδονικὸς καὶ εἴ τις ἄλλος ὅπως δήποτε χρήσιμος καὶ ἐπωφελής τῷ ἔθνει ἀποβάς. Τοῦ Ἡροκλέους Βασιάδου ἔργον ἦτο ἡ ἵδρυσις τοῦ Γυναικείου Συλλόγου, ἐξ οὗ κατόπιν ὡς ἀπὸ τῆς κεφαλῆς τοῦ Διὸς ἡ Παλλάς, πάνοπλον καὶ πλῆρες ζωῆς καὶ σθένους ἐξῆλθε τὸ περικαλλέστατον Ζάππειον παρθεναγωγεῖον, ἂν μὴ ὑπέρτερον, βεβαίως ὅμως ἰσούμενον πρὸς τὸ Ἀρσάκειον, ἐν τῷ κέντρῳ τοῦ Πέραν μέγα μεγαλωστὶ ὑψούμενον. Εἰς τίνα ἄλλον, πλὴν τοῦ Βασιάδου, ὀφείλονται τὰ ἐν Φιλιππουπόλει Ζαρίφεια Διδασκαλεῖα καὶ ἀμέτρητον ἄλλο πλῆθος ἐκπαιδευτηρίων ἀνὰ τὴν ἀχανῆ τότε τουρκικήν αὐτοκρατορίαν ἐξηπλωμένων; Ὁ Βασιάδης ἦτο ὁ ἱδρυτὴς τῆς Ζωγραφείου Βιβλιοθήκης, διότι τῇ ἀόκνῳ ἐνεργείᾳ αὐτοῦ ὁ μεγάθυμος ἐν Παρισίοις νῦν Χρηστάκης Ζωγράφος προσέφερεν ἑκάστοτε μέγιστα χρηματικὰ ποσά· ταῖς συμβουλαῖς τοῦ Βασιάδου πειθόμενοι οἱ ζάπλουτοι ἕλληνες ἤνοιγον τὰ βαρύτιμα βαλάντια αὐτῶν πρὸς πᾶν ἀγαθόν. Ὀλίγιστοι ἐκ τῶν σημερινῶν ἑλλήνων δύνανται νὰ ἐπιδείξωσι τοσαύτας εἰς τὸ ἔθνος ὑπηρεσίας, ὅσας ὁ πτωχὸς ἐκεῖνος ἐργάτης τῶν γραμμάτων
Ὁ Βασιάδης μέχρι τοῦ θανάτου αὐτοῦ ἀπήλαυσε παρὰ τοῦ ἔθνους πλήρη καὶ ἀμέριστον τὴν ἐκτίμησιν πάντων, ἡ δὲ φιλολογικὴ αὐτοῦ ἀξία ἐξετιμήθη δεόντως ὑπό τε τῶν ἡμετέρων καὶ τῶν ξένων. Ἀρχομένου τοῦ 1860 προσεκλήθη ὑπὸ τοῦ ὑπουργοῦ τῆς παιδείας Μ. Ποτλῆ εἰς Ἀθήνας ὅπως καταλάβῃ ἕδραν τακτικοῦ καθηγητοῦ τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων ἐν τῷ ἐθνικῷ πανεπιστημίῳ. Ὁ Βασιάδης ὅμως δὲν ἐδέχθη καὶ ἔμεινεν ἐν Κωνσταντινουπόλει, ἔνθα ἡ παρουσία καὶ τὰ φῶτα αὐτοῦ ἦσαν πολὺ ἀναγκαιότερα διὰ τὸ ὑπόδουλον τμῆμα τοῦ ἔθνους.
Ὁ Βασιάδης ἴσως εἶνε ὁ μόνος ἕλλην, ὅστις ἐκληρονόμησεν ἀπὸ τοῦ ἀοιδίμου Κοραῆ τὸν ὑπὲρ τοῦ ἔθνους ἀκάματον ζῆλον εἰς βαθμὸν μέγιστον. Πλὴν τούτων, ὁ Φιλολογιχὸς Σύλλογος τὸ πλεῖστον τῆς ἑαυτοῦ ὑπάρξεως ὀφείλει τῷ Βασιάδῃ, ὅστις ὁτὲ μὲν ὡς πρόεδρος, ὁτὲ δὲ ὡς μέλος διαφόρων ἐπιτροπῶν καὶ ἄλλοτε ὡς ἁπλοῦν τοῦ συλλόγου μέλος, εἰργάζετο πυρετωδῶς ὑπὲρ τῆς εὐοδώσεως τοῦ σκοποῦ αὐτοῦ. Τὰ ἐν τῷ περιοδικῷ τοῦ συλλόγου ἄρθρα τοῦ Βασιάδου ἐτύγχανον παντὸς τοῦ πεπολιτισμένου κόσμου τὴν ἀνενδοίαστον ἐπιδοκιμασίαν.
Ὁ Βασιάδης, νεαρώτατος ἔτι, ἐξέδωκε τῷ 1848 τὸν Α′ Φιλιπικὸν καὶ τοὺς Τρεῖς Ὀλυνθιακοὺς τοῦ Δημοσθένους μετὰ προλεγομένων, σημειώσεων κριτικῶν καὶ γραμματικῶν, πολλάκις δὲ ἠκούσαμεν τοῦ σοφοῦ καθηγητοῦ κ. Κ. Σ. Κόντου εὐνούστατα τῷ ἀνδρὶ ἐκφραζομένου δημοσία. Δυστυχῶς δὲν ἐξεδόθη ἡ συνέχεια τοῦ χρησιμωτάτου τούτου ἔργου, διότι, περὶ μείζονα ἐθνικὰ ἔργα ἐπιδοθεὶς καὶ τὴν ἐπιτυχίαν τούτων ἐπιζητῶν, δὲν ἠδύνατο νὰ συνεχίσῃ τὸ φιλολογικὸν τοῦτο μνημεῖον.
Ὁ Βασιάδης πλειστάκις ἐξελέγη πληρεξούσιος ἀντιπρόσωπος διὰ διαφόρους ἐθνικὰς ὑποθέσεις ἐκ μέρους τῆς ἑλληνικῆς κοινότητος Κωνσταντινουπόλεως. Οὕτω ὁπότε ὡς ἐκ θαύματος ἐσώθη ἡ βασίλισσα Ἀμαλία, ἐστάλη ὁ Βασιάδης ὅπως συγχαρῇ αὐτῇ ἐκλεγεὶς παμψηφεί. Ὁμοίως κατὰ τὴν εἰκοσιπενταετηρίδα τοῦ βασιλέως Γεωργίου καὶ κατὰ τοὺς γάμους τοῦ διαδόχου Κωνσταντίνου ἡ μεγίστη τῶν ἑλληνικῶν κοινοτήτων τὸν Ἡροκλῆ Βασιάδην ἐξέλεξε καὶ ἀπέστειλεν εἰς Ἀθήνας ἀντάξιον αὐτῆς ἀντιπρόσωπον.