Εθνικόν Ημερολόγιον του Έτους 1891/Η μέλλουσα ζωή
| ←Τῇ φιλτάτῃ μου… | Ἐθνικὸν Ἡμερολόγιον τοῦ Ἔτους 1891 Συγγραφέας: Ἡ μέλλουσα ζωή |
Σὲ μιὰ κόρη→ |
Α ὄνειρα τῶν παρελθουσῶν γενεῶν εἶναι ἀλήθειαι τῆς σήμερον. Πρό τινων χιλιάδων ἐτῶν, ὁ σεβασμὸς πρὸς τὴν ἀνθρωπίνην ὕπαρξιν, ὑπῆρχε μόνον ἐν τῇ φαντασίᾳ ὀλίγων, οὓς οἱ πολλοὶ ἐκάλουν ὀνειροπόλους. Σήμερον καίτοι δὲν ὑπάρχει ἐν τῇ ἐφαρμογῇ ὁ σεβασμὸς οὗτος, ἀφοῦ ἕκαστος ἀφίνεται ἐλεύθερος ν’ ἀποθάνῃ ἐκ πείνης, ἢ ν’ αὐτοκτονήσῃ, ἢ νὰ ἐκπέσῃ εἰς τὴν ἐσχάτην ἐξαχρείωσιν ἡττώμενος ἐν τῷ ἀγενεῖ περὶ ὑπάρξεως ἀγῶνι, οὐχ’ ἧττον, ἡ καταστροφὴ τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως, πληροῖ φρίκης τὴν δημοσίαν συνείδησιν. Δὲν εἶναι ὀνειροπόλος σήμερον ὁ διαμαρτυρόμενος κατὰ τῆς ἀνθρωποθυσίας. Ἡ δημοσία συνείδησις ἀναγνωρίζει τὸ βάσιμον τῆς διαμαρτυρίας ταύτης. Ἂν οἱ νόμοι ἦσαν πράγματι, ὡς προβάλλεται, ἔκφρασις τῆς κοινῆς συνειδήσεως, δὲν θὰ ὑπῆρχεν ἀνθρωποθυσία οὔτε ὑπὸ τὴν μορφὴν τῆς ἀμαθείας, οὔτε ὑπὸ τὴν μορφὴν τῶν πολέμων. Ἀλλ’ οἱ νόμοι εἶναι ἁπλῶς ἔκφρασις τῶν ὀλίγων ἰσχυρῶν ἀτόμων ἅτινα οὐδεμίαν σχέσιν ἔχουν πρὸς τὴν κοινὴν συνείδησιν, καὶ θεωροῦν τὴν ἀνθρωποθυσίαν ὡς στήριγμα τῆς ἰσχύος των. Ἐν τούτοις πᾶς λόγος ὑπάρχει ὅπως πιστεύωμεν ὅτι ὄχι μόνον ἡ ἀνθρωποθυσία θὰ ἐκλείψῃ καὶ ἐκ τῆς ἐφαρμογῆς ἀλλὰ καὶ ὁ σεβασμὸς πρὸς πᾶν εἶδος ζωῆς, ἐν ἴσῃ μοίρᾳ θ’ ἀναγραφῇ ἐν τῇ κοινῇ συνειδήσει.
Ἀλλά, μολονότι τὴν ἀνθρωποθυσίαν ἀποστρέφεται σήμερον ἡ κοινὴ συνείδησις, εἶναι δυνατὴ ἡ ἐξασφάλισις τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως καί τῆς εὐδαιμονίας αὐτῆς;
Τὴν ἱστορίαν τοῦ λαοῦ τοῦ Ἰσραήλ, ὁ Ῥενὰν ἀφηγήθη ἐσχάτως εἰς τὸν κόσμον, μετὰ τῆς χαρακτηριζούσης τὸν Γάλλον φιλόσοφον γλαφυρότητος καὶ ἐμβριθείας. Βαθύταται ἀλήθειαι ὑπάρχουσιν ἐν τῷ προσφάτῳ τούτῳ ἀριστουργήματι τοῦ σοφοῦ συγγραφέως. Οἱ προφῆται τῆς Ἰουδαίας ἦσαν ὀνειροπόλοι, καὶ ἐκ τῆς κρίσεως ταύτης εἰς ἣν ὁ Ῥενὰν καταλήγει κατόπιν συλλογισμῶν οὓς ἐπεθύμουν νὰ ἀνεγίνωσκε πᾶς εἰ δυνατὸν Ἕλλην, ἀποφαίνεται ὅτι οἱ σημερινοὶ «ὀνειροπόλοι» τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀμερικῆς εἶναι προφῆται, εἶναι ἀκριβῶς διάδοχοι τῶν προφητῶν τῆς Ἰουδαίας.
Ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους δὲν συνετελέσθη εἰσέτι. Πᾶς δὲ ὅστις, προσφιλοσοφήσας καὶ κτησάμενος τὴν σοφίαν ἣν παρέχει ἡ σπουδὴ τῆς ἱστορίας καί τῆς ἐπιστήμης, προσδοκᾷ τὴν σωτηρίαν ταύτην τοῦ κόσμου, εἶναι προφήτης. Τὸ δὲ πῦρ ὅπερ ἡ προφητεία του μεταδίδει, παράγει ἐσταυρωμένους καὶ μεσίας, διότι, φαίνεται, μόνον ἐπὶ τῷ ὅρῳ τούτῳ ἡ πρόοδος χωρεῖ. Οὗτος ὑπῆρξεν ὁ νόμος ἀνέκαθεν.
Οἱ «ὀνειροπόλοι» οὓς ὁ Ῥενὰν ἀποκαλεῖ προφήτας, ἡ δὲ ἡμιμάθεια ὀνειροπόλους, βλέπουσιν ἤδη διὰ τῶν πνευματικῶν ὀφθαλμῶν των τοὺς νέους ὁρίζοντας πρὸς οὓς ἡ κοινωνία μας φέρεται μετὰ τὴν πλήρη περιπετειῶν καὶ θυελλῶν πορείαν της διὰ μέσου τῶν αἰώνων. Ἐν ταὐτῷ δὲ ὁ ἀνὰ τὸν κόσμον ὑπάρχων ἱερὸς λόχος ἐπιλέκτων ἀφωσιωμένων εἰς τὸ ἔργον τῆς ἀφυπνίσεως ἰδεώδους τινος ἐν ταῖς ψυχαῖς τῶν ἀποτεθαρρημένων, ὁ ἱερὸς λόχος οὗτος τῶν σωτήρων τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, ὁτὲ μὲν λοιδορουμένων, ἄλλοτε σταυρουμένων, καὶ ἄλλοτε καρατομουμένων, ἐπιτελεῖ τὸ μέγα ἔργον του, μετὰ πυρὸς ἐπὶ μᾶλλον καὶ μᾶλλον ἱερωτέρου, κατακτῶν συνειδήσεις, κερδαίνων ἐδάφη ἐν τῇ δημοσίᾳ γνώμῃ καὶ βαδίζων μὲ τὴν συναίσθησιν τοῦ νικηφόρου, εὐθὺ πρὸς τὴν ἐξέγερσιν τῆς παγκοσμίου πίστεως ἐπὶ τὸ μέλλον.
Εἶπον ὅτι δὲν εἶναι ἀνάγκη ὑπερφυσικοῦ χαρίσματος ὅπως εἶναι τις προφήτης. Ὁ σοφὸς εἶναι προφήτης. Σοφὸς εἶναι ὁ ἔχων τὴν πεῖραν τοῦ παρελθόντος. Ἐμβαθύνατε εἰς τὸ παρελθόν, κατανοήσατε την ἱστορίαν τῆς ἀνθρωπότητος καὶ θὰ ἴδητε ἐνώπιον ὑμῶν διαυγέστατον τὸ μέλλον. Ὄχι μόνον τοῦτο ἀλλὰ καὶ ἡ πλήρης κατανόησις τοῦ παρελθόντος θὰ σᾶς διδάξῃ ὅτι τὸ μέλλον εἶναι ἔργον ὑμῶν, ὅπως τὸ παρὸν εἶναι ἔργον τῶν ἀπελθουσῶν γενεῶν. Καὶ οἱ μὲν πρὸ ἡμῶν δράσαντες, παρεσκεύαζον τὸν αἰῶνα ἐν ᾧ ζῶμεν, ἀσυνειδήτως, λεληθότως καὶ διὰ τοῦτο ἀτελῶς, ἀλλ’ ἡμεῖς δυνάμεθα νὰ δημιουργήσωμεν τὸ μέλλον ἐν ἐπιγνώσει, διότι ἐργαζόμεθα ὑπὸ τὸ ὁσημέραι αὔξον φῶς τῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς ἱστορίας. Δυνάμεθα νὰ θέσωμεν ὡρισμένας βάσεις τοῦ μέλλοντος κοινωνικοῦ καθεστῶτος — βάσεις ἐπὶ τῶν ὁποίων ἡ ἰσχὺς τῶν πραγμάτων καὶ ἡ ἐξέλιξις θὰ οἰκοδομήσῃ τὸν ἀληθῆ πολιτισμόν, ἢ μᾶλλον τὸν ἀνθρωπισμόν, διότι αὕτη εἶναι ἡ λέξις ἥτις δύναται νὰ διακρίνῃ τὴν μέλλουσαν ζωὴν ἀπὸ τὴν ἐνεστῶσαν.
Εἴδετε ἐν τῇ ἱστορίᾳ; Ἐν Ἑλλάδι ὑπῆρχε θεσμὸς οὗ τὴν κατάργησιν δὲν ἐτόλμα νὰ προτείνῃ οὔτε ὁ τολμηρότερος ὀνειροπόλος. Ἡ δουλεία ἦτο, ἐν τῇ πεποιθήσει τοῦ Πλάτωνος καὶ αὐτοῦ τοῦ Ἀριστοτέλους, θεσμὸς ὅστις ὄχι μόνον δὲν ἠδύνατο εἰς αἰῶνα τὸν ἅπαντα νὰ καταργηθῇ, ἀλλ’ ἦτο καὶ ἀναγκαῖος, πολύτιμος διὰ τὴν ὕπαρξιν κοινωνίας.
Τὸ ἀληθὲς εἶναι ὅτι ἦτο ἀναγκαῖος διὰ τὴν κοινωνίαν ἐκείνην.
Οἱ μεγάλοι νόες οὓς ἀνέφερα δὲν ἠδύναντο νὰ φαντασθῶσι κοινωνίαν ἄνευ δούλων. Ἀλλ’ εἰς τὰς διανοίας τῶν ἀνθρώπων συνετελέσθη βαθμηδόν, καὶ ὑπὸ τὴν ἐπίδρασιν τῶν κατὰ καιροὺς «ὀνειροπόλων» ῥιζικὴ ἐπανάστασις καὶ σήμερον κυριότης ἐπὶ τοῦ προσώπου εἶναι τι ἀποτρόπαιον. Οἱ «ὀνειροπόλοι» οἱ κηρύξαντες τὴν κατάργησιν αὐτῆς, ἀναγκαίας ἔτι κρινομένης, σήμερον ἀριθμοῦνται μεταξὺ τῶν σωτήρων τῆς ἀνθρωπότητος.
Κυριότητα ἐπὶ τοῦ προσώπου δὲν ἀνέχεται ἡ σημερινὴ κοινωνία, ἀλλὰ κυριότητα ἐπὶ πράγματος ἀνέχεται, διότι δὲν κατενόησεν ἔτι τὸν μεταξὺ τῶν δύο ὑπάρχοντα μοιραῖον σύνδεσμον. Ἕνεκα προσομοίας ἀμαθείας, ἐνῷ ἀποκρούει τὴν καταστροφὴν τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς οὐδαμῶς ταράσσεται ἐκ τῆς καταστροφῆς τῆς ζωῆς τῶν λοιπῶν ἐμψύχων. Εἶναι τόσῳ ἀναγκαῖος ὁ σύνδεσμος μεταξὺ τῆς κυριότητος ἐπὶ τοῦ προσώπου, καὶ τῆς κυριότητος ἐπὶ τῶν πραγμάτων, ὥστε ἄνευ τῆς καταργήσεως ἀμφοτέρων, ἡ κατάργησις τῆς μιᾶς εἶναι μόνον φαινομενική. Ἡ ἀπόδειξις τούτου — ἥτις ὅμως θὰ ἦτο θέμα ἰδιαιτέρας πραγματείας — κεῖται ἐν τῷ προφανεῖ γεγονότι, ὅτι ἡ ἀρχαία δουλεία κατηργήθη μόνον φαινομενικῶς. Αἱ ἐργατικαὶ τάξεις τῆς σήμερον — πάντες δηλαδὴ οἱ παρέχοντες ἀπαραίτητον τινα ἐργασίαν — ἀντικατέστησαν τοὺς δούλους τῆς ἀρχαιότητος, διότι ἡ ὕπαρξις αὐτῶν ἐξήρτηται ἐξ ἑνὸς μισθοῦ, ὃν παρέχει, καὶ ἀφαιρεῖ κατὰ βούλησιν ὁ συναγωνισμός.
Οὔτε ἡ γῆ οὔτε τὸ πλήρωμα αὐτῆς δύνανται νὰ ὑπαχθῶσιν ὑπὸ τὴν κυριότητα ἀτόμων. Ὅ,τι θὰ ἔχῃ νὰ πράξῃ ἡ μέλλουσα κοινωνία εἶναι νὰ προστατεύσῃ τὴν ἐλευθερίαν τῶν πραγμάτων, τὴν ἐλευθερίαν τοῦ πλούτου, ὅπως ἡ ἐνεστῶσα κοινωνία φιλοτιμεῖται νὰ προστατεύσῃ τὴν ἐλευθερίαν τῶν προσώπων, τυφλοῦσα βεβαίως τὴν κοινὴν συνείδησιν, ἀφοῦ ἐλευθερία τοῦ προσώπου δὲν δύναται νὰ ὑπάρχῃ ἄνευ ἐλευθερίας τοῦ πλούτου. Ἡ κοινὴ συνείδησις δὲν διδάσκεται ὡς ἔδει ὅτι πᾶσα ἐλευθερία εἶναι ψευδὴς ἐνόσῳ ὁ πλοῦτος ἀφίνεται εἰς τὴν διάθεσιν τοῦ ἰσχυροτέρου ἢ ἐπιτηδειοτέρου. Κηρύσσεται ὡς δόγμα ὑπερτάτης κοινωνιολογικῆς σοφίας ὅτι οἱ ἧττον ἰσχυροί, πρέπει ν’ ἀφίνωνται ἐλεύθεροι ὅπως ἀπογυμνοῦνται, ἐξαχρειοῦνται ἢ αὐτοκτονῶσι.
Δουλεία ὑπὸ τὸ ὄνομα ἐλευθερία! Ἀλλὰ προβαίνουν τὰ φῶτα, ἡ ἀθλιότης δὲ κορυφοῦται, βαίνουσα παραλλήλως μὲ τὴν πρόοδον. Ἡ ἰσχὺς τῶν πραγμάτων φέρει βαθμηδὸν πλήρη ἐπανάστασιν τῶν οἰκονομικῶν σχέσεων. Καὶ θὰ ἐπήρχετο ταχύτερον ἡ ἐπανάστασις αὕτη, ἀποσοβουμένων πολλῶν ἐν τῷ μεταξὺ συμφορῶν, ἐὰν ἕκαστος ἐκ τῶν ἐνόντων ὑπεβοήθει εἴτε διὰ λόγων εἴτε δι’ ἔργων τὴν ἰσχὺν τῶν πραγμάτων.
Μετὰ τὴν ἐπανάστασιν τῶν οἰκονομικῶν σχέσεων, δὲν θὰ εἶναι πλέον ὁ πλοῦτος γέρας τοῦ ἐπιτηδείου. Ὁ ἐπιτήδειος μόνον ἐν τῷ σκότει εἶναι ἱκανὸς νὰ ἐργάζηται. Ἐν τῷ φωτὶ εἶναι μηδέν. Τὸ ἀνατέλλον φῶς τῆς ἀληθείας θὰ φυγαδεύσῃ τὴν σατανικὴν δρᾶσιν του. Ὁ πλοῦτος ὅστις θὰ εἶναι γέρας παντὸς διὰ τῆς ἐργασίας του συμβάλλοντος εἰς τὴν ὑγιείαν τῆς κοινωνίας, θὰ εἶναι ὄργανον καθολικῆς εὐδαιμονίας καὶ κοινωνικῆς προόδου, ἐνῷ σήμερον εἶναι ὄργανον εὐδαιμονίας καὶ προόδου μιᾶς μόνον τάξεως ἀνθρώπων. Οἱ Παρισινοὶ ἐπιδεικνύουν εἰς τὸν κόσμον τὰ ἀγαθὰ τῆς προόδου ὁλοὲν ἐπὶ τοῦ πεδίου τοῦ Ἄρεως. Ἀλλὰ τὰ ἀγαθὰ ταῦτα ἐνῷ εἶναι προϊόντα τῆς ἐργασίας τῶν πολλῶν, ἀποτελοῦν ὄργανα εὐδαιμονίας καὶ προόδου μόνον τῶν ὀλίγων. Ἡ κοινὴ συνείδησις δὲν κατενόησεν εἰσέτι τί ἐστὶ Δικαιοσύνη. Ὁ κόσμος εἶναι ἔμπλεως πλούτου καὶ μεστὸς δυνάμεως πρὸς παραγωγὴν ἔτι πλείονος, — χιλιοπλασίου. Καὶ ὅμως εἰς τὰ ἐννέα δέκατα τῆς κοινωνίας, τὰ παραγαγόντα τὸν πλοῦτον, ἀπαγορεύεται ἡ χρῆσις αὐτοῦ, καὶ ἐπιτρέπεται μόνον εἰς ὀλίγους οἵτινες δὲν παρήγαγον ἀλλ’ ἁπλῶς ἀπέκτησαν αὐτόν.
Ἡ ἐξήγησις τοῦ μηχανισμοῦ δι’ οὗ οἱ ὀλίγοι οὗτοι ἀπέκτησαν τὸν πλοῦτον, χωρὶς νὰ τὸν παραγάγωσι, θὰ καθίστα τὴν διατριβήν μου, ἐπίπονον μᾶλλον ἀνάγνωσμα, διὰ τὸ ἀνὰ χεῖρας Ἡμερολόγιον τοῦ φίλου μου κ. Σκόκου, ἀλλ’ ἀρκεῖ νὰ σημειώσω ὅτι τὸν ἀπέκτησαν δολίως. Πράγματι, ἄλλως ἢ δολίως δὲν δύναται ν’ ἀποκτήσῃ τις πλοῦτον ὃν δὲν παρήγαγεν. Οἱ ὀλίγοι οὗτοι ἀποτελοῦν τάξιν, τὴν τάξιν τῶν λεγομένων πλουσίων, ἥτις ἐνεστάλλαξεν εἰς τὰς ψυχὰς τῶν προσφάτων γενεῶν τὴν ψευδῆ πεποίθησιν ὅτι μεταξὺ δύο συμβαλλομένων, οἷον ἀγοραστοῦ καὶ πωλητοῦ, ὑπάρχει πάντοτε ἀπόλυτος ἐλευθερία βουλήσεως, προστατευομένη ὑπὸ τοῦ νόμου. Ἐδῶ εἶναι ἡ ἀπάτη. Πωλῶ τὴν ἐργασίαν μου ἀντὶ ἕξ, μολονότι ἀξίζει δέκα. Ὁ ἀγοραστὴς ὑποκριτικώτατα λέγει ὅτι οὐδεὶς μὲ ὑποχρεοῖ νὰ τὴν πωλήσω. Ἂν δὲν θέλω δὲν τὴν πωλῶ. Ὁ ἀγοραστὴς δὲν χάνει τὸ πρᾶγμα, διότι τὸ εὑρίσκει καὶ ἀλλαχοῦ! Εἶναι τόσοι οἵτινες πωλοῦν τὸ αὐτὸ πρᾶγμα ἀντὶ ἕξ. Ἀλλὰ τὰ τέκνα μου θέλουν τροφήν, ἐνδυμασίαν, καὶ ἑπομένως ἀναγκάζομαι, ἐξαναγκάζομαι νὰ πωλήσω πρὸς ἕξ. Τὸ εἶδος ὅμως, δηλαδὴ ἡ ἐργασία μου ἀξίζει δέκα. Δίδω δέκα καὶ λαμβάνω ἕξ, ἄρα ἐξαναγκάζομαι νὰ χαρίσω τέσσαρα. Ὡραία ἐλευθερία βουλήσεως! Εἴδομεν ὅτι εἶναι τόσοι ἄλλοι οἵτινες πωλοῦν τὸ αὐτὸ πρᾶγμα πρὸς ἕξ. Ὑποθέσατε ὅτι ἑκατὸν ἐξ αὐτῶν τῶν τόσων πωλοῦν εἰς τὸν αὐτὸν ἀγοραστὴν. Ἰδοὺ πῶς ἓν ἄτομον ἐξαναγκάζει ἑκατὸν ἐργάτας νὰ τοῦ χαρίσουν τὰ τέσσαρα δέκατα τῆς περιουσίας των. Τὸ ἄτομον αὐτὸ γίνεται κεφαλαιοῦχος, καὶ ὅσῳ πλουσιώτερος εἶναι τόσῳ περισσότερον ἐξαναγκάζει τοὺς ἐργάτας νὰ τοῦ χαρίζουν. Οὗτος εἶναι ὁ τρόπος καθ’ ὃν ἡ τάξις τῶν κεφαλαιούχων σήμερον ἀπολαύει τὰ ἀγαθὰ τῆς προόδου, ἐνῷ τὰ λοιπὰ ἐννέα δέκατα τῆς ἀνθρωπότητος παλαίουν καὶ ἀγωνίζονται, ἀγωνίζονται καὶ παλαίουν, περὶ τοῦ ἐπιουσίου ἄρτου, κατὰ τοῦ θανάτου καὶ τῆς ἐξαχρειώσεως, ὑπὸ τὸν πανικὸν τῆς στερήσεως, ἐνῷ δὲν θὰ ἦτο ἀνάγκη νὰ συμβαίνῃ τοῦτο, ἐὰν δὲν ἐξηναγκάζοντο νὰ χαρίζουν τήν περιουσίαν των εἰς τοὺς ὀλίγους.
Ληστεία ὑπὸ τὸ ὄνομα ἰσότης!
Ἡ γαλλικὴ ἐπανάστασις ἧς τὴν ἑκατονταετηρίδα ἐφέτος ἑορτάζουν οἱ κεφαλαιοῦχοι τοῦ κόσμου, ἐνεφύσησεν εἰς τὴν ἀνθρωπότητα τὴν σώτειραν ἰδέαν ὅτι ἄνευ ἐλευθερίας, ἄνευ ἰσότητος, ἄνευ ἀδελφότητος δὲν δύναται νὰ ὑπάρξῃ οὔτε ἐθνικὴ οὔτε ἀτομικὴ εὐδαιμονία. Ἀλλ’ οὔτε ἐλευθερία οὔτε ἰσότης, πολὺ δὲ ὀλιγώτερον ἀδελφότης, χαρακτηρίζει σήμερον τὰς κοινωνίας τοῦ κόσμου. Καὶ πῶς ἦτο δυνατὸν τοῦτο, μὲ τὸ σύστημα τῆς ἐξαναγκάσεως ὅπερ ἐξήγησα ἀνωτέρω;
Ἐγγυήσεις περὶ τοῦ ἀτόμου, ὅπερ δὲν ἔχει τὴν ἐπιτηδειότητα ν’ ἀποκτᾷ χρήματα, δὲν ὑπάρχουν· ἐνῷ πᾶσαν ἐγγύησιν δίδει ἡ πολιτεία εἰς τὸν ἔχοντα τοιαύτην ἐπιτηδειότητα. Ἀλλ’ ἡ ἱκανότης αὕτη δὲν εἶναι εὐγενής, καὶ ὅταν ἐλευθερία ὑπάρχει μόνον καὶ μόνον πρὸς ἐπικράτησιν τοῦ ἀγενοῦς, βεβαίως τοῦτο δὲν εἶναι ἐλευθερία· ἄλλως ἔπρεπε νὰ τεθῶσιν ἐγγυήσεις καὶ πρὸς ἐλευθερίαν τῶν λωποδυτῶν.
Δὲν εἶναι δὲ καλητέρα ἡ τύχη εἰς ἣν ἐξέπεσεν ἡ λέξις τῆς ἰσότητος. Ἔχουν πάντες οἱ ἐργαζόμενοι (ἐννοῶ οἱ συμβάλλοντες πρὸς τὴν ὕπαρξιν τῆς κοινωνίας) ἴσας εὐκολίας πρὸς ἀνάπτυξιν; Βεβαίως ὄχι. Πρέπει νὰ εἶναι καὶ ἐπιτήδειοι, ἄλλως κηρύσσονται ὄντα κατωτέρου εἴδους. Ἂν οὕτω δὲν εἶχε τὸ πρᾶγμα, ἰσότης θὰ ὑπῆρχε.
Ἐὰν δὲ ἐλευθερία καὶ ἰσότης ὑπῆρχον, θὰ ὑπῆρχε καὶ ἀδελφότης διότι δὲν θὰ ὑπῆρχε συναγωνισμός, ὅστις ἀντιστρατεύεται πρὸς τὴν ἀδελφότητα ἀπαιτῶν πάλην τῶν ἀνθρώπων κατ’ ἀλλήλων μόνον καὶ μόνον διεξαγομένην πρὸς ἱκανοποίησιν φυσικῶν ἀναγκῶν. Ἀντὶ ἡ ζημία ἑνὸς ν’ ἀποβαίνῃ κέρδος τῶν λοιπῶν, ἡ ἀδελφότης θὰ καθίστα τὴν ζημίαν ἑνός, ζημίαν ὅλων, καὶ τὸ κέρδος ἑνός, κέρδος ὅλων. Οἷα αἰσχύνη ἀληθῶς καὶ οἷα μωρία, νὰ ἐπαιρώμεθα τόσῳ ἐπὶ πολιτισμῷ καθ’ ὃν χρόνον καταδικάζομεν ἡμᾶς αὐτοὺς εἰς τὴν ἀγενῆ πάλην περὶ φυσικῶν ἀναγκῶν. Ναί, ἡ ἐπιστήμη ἀναγνωρίζει διεξαγωγὴν πάλης τινος, ἀλλ’ ὄχι πρὸς προαγωγὴν καὶ ἐξέλιξιν τῆς βαρβαρότητος, ἄλλα τοῦ ἀνθρωπισμοῦ. Τί κοινὸν δὲ ἔχει ὁ ἀνθρωπισμὸς πρὸς τὸν χρηματισμόν; Μὄλα ταῦτα τὸ κράτος τῶν ἰδεῶν τούτων ἀρχίζει ν’ ἀναγνωρίζεται ὁλοέν, καθ’ ὃν λόγον τὸ πνεῦμα τείνει νὰ ἐπικρατήσῃ τῆς ὕλης. Πρό τινων αἰώνων θὰ ἐκαίετο ζῶν ὁ τολμῶν νὰ ἔχῃ γνώμας τοιαύτας. Πρό τινων δεκαετηρίδων θὰ ἐμυκτηρίζετο, πρό τινων ἐτῶν θὰ ἠκούετο μετ’ ἐκπλήξεως. Σήμερον ἀκούεται μετὰ σεβασμοῦ. Αὔριον αἱ γνῶμαι του θὰ εἶναι κοινὸν χρῆμα καὶ μεθαύριον θ’ ἀνακηρυχθῇ προφήτης. Δὲν καλεῖται πλέον βλέπετε ῥιζοσπάστης, δὲν καλεῖται ὀνειροπόλος, ὁ ἰσχυριζόμενος ὅτι εὐδαιμονία εἶναι ἀδύνατος ἄνευ ἐλευθερίας, ἰσότητος καὶ ἀδελφότητος. Ἀντὶ νὰ καίωσιν αὐτὸν ζῶντα οἱ ἰσχυροὶ σήμερον, μεταχειρίζονται ἄλλην μέθοδον. Διαστρέφουν τὴν ἀλήθειαν, διακηρύττοντες δι’ ὅλων τῶν ἰσχυρῶν μέσων των, ὅτι ὑπάρχει ἐλευθερία, ὑπάρχει ἰσότης. Ἐπὶ τῶν ἰσχυρῶν πάντοτε ἐπικάθεται ἐφιάλτης ὅστις δὲν ἀφίνει αὐτοὺς νὰ ὀνειρευθῶσιν ἄλλον κόσμον. Οὕτω παραπλανηθεῖσα ἡ κοινὴ συνείδησις, προσῆψεν εἰς τὰ τρία σύμβολα τῆς γαλλικῆς ἐπαναστάσεως, σημασίαν ὅλως ἀντίθετον τῆς ἣν πράγματι ἔχουν. Ἀλλὰ τοῦτο συνέτεινεν ὅπως διεξαχθῇ ἀγὼν πρὸς ἀπόδειξιν τῆς ἀληθοῦς σημασίας αὐτῶν. Οὗτος εἶναι ὁ μέγας ἀγών, ὃν ἡ ἀνθρωπότης ἀναμένει ἀφ’ ἡμῶν. Ἐκ τούτου τὸ πᾶν ἤρτηται. Ἐκ τῆς ἀποδείξεως τῆς ἀληθοῦς σημασίας τῶν λέξεων τούτων. Οἱ ἰσχυροὶ τῆς γῆς ἐχαρακώθησαν ἀσφαλῶς ὄπισθεν λέξεων. Κατὰ τῶν λέξεων λοιπὸν ὁ πόλεμος καὶ ὑπὲρ τῆς οὐσίας. Ἐνταῦθα ἀναφαίνεται τὸ καθῆκον καὶ ἡ εὐθύνη ἑκάστου, ἑκάστου ἰδίως ἐξ ἐκείνων οἵτινες πλὴν τῶν φυσικῶν ἔχουν καὶ ἠθικοὺς ὀφθαλμούς. Δὲν εἶναι πλέον καθῆκον τοῦ ἀτόμου τὸ νὰ τηρῇ τοὺς νόμους καὶ νὰ δεικνύῃ ἑαυτὸν ἀγαθὸν πολίτην, τοῖς ἡγεμόσι πειθόμενον. Ὄχι. Ἡ τακτικὴ αὕτη, ὑπεραπεδείχθη ἤδη ὅτι, δὲν ἄγει εἰς τὴν καθολικὴν εὐδαιμονίαν. Καὶ δὲν ὑπάρχει εὐδαιμονία ἂν δὲν εἶναι καθολική. Τὸ καθῆκον παντὸς μὴ στερουμένου τῆς δυνάμεως τοῦ σκέπτεσθαι εἶναι ν’ ἀποδείξῃ καὶ ἐξαγγείλῃ εἰς τὴν ἀνθρωπότητα τὴν ἀληθῆ σημασίαν τῶν μεγάλων λέξεων δι’ ὧν ἤρξατο ἡ μὴ περατωθεῖσα εἰσέτι ἐπανάστασις τοῦ 1789. Καὶ ἡ εὐθύνη του εἶναι κατὰ τοσοῦτον βαρυτέρα καθ’ ὅσον μείζονος ἀναπτύξεως ἔτυχε. Δὲν ἀρκεῖ ἤδη νὰ εἶναι τις χρηστὸς πολίτης, ἢ ἀγαθὸς χριστιανός, ἀλλὰ πρέπει νὰ καταστῇ καὶ ἥλιος, ζωογονῶν περὶ ἑαυτὸν ὁλόκληρον σύστημα διανοιῶν. Οὐδεμία ἠθική, οὐδεμία διδασκαλία ὠφελεῖ ἄνευ τῆς συναισθήσεως τοῦ καθήκοντος τούτου καὶ τῆς εὐθύνης ταύτης. Πάλαι ποτὲ ἡ ἠθικὴ ἐμετρᾶτο κατὰ λόγον τῆς θεαρεσκείας τῶν ἔργων ἑκάστου. Ἀλλά· κατέπεσε σήμερον ἡ ἀρχαία περὶ Θεοῦ ἔννοια, καὶ ἀντικατέστησεν αὐτὴν ἡ θετικὴ γνῶσις ὅτι ὅσῳ τις λησμονεῖ ἑαυτὸν ἐργαζόμενος ὑπὲρ πάντων, τόσῳ ἠθικώτερος καὶ τόσῳ εὐδαιμονέστερος εἶναι. Ἡ θρησκεία ἥτις θὰ προκύψῃ ἐκ τῆς νεωτέρας θετικῆς ἐννοίας περὶ θειότητος, θὰ ἐνσταλλάξῃ πρὸ πάντων τὴν πίστιν ὅτι οὐδεμία εὐδαιμονία δύναται νὰ εἶναι πλήρης, ἂν δὲν συμμετέχωσιν αὐτῆς πάντες οἱ ἄλλοι, ἂν δὲν συμμετέχῃ μάλιστα πᾶν ὅ,τι ἐπὶ γῆς ὑπάρχει καὶ κινεῖται καὶ ἐστί. Δὲν ὑπάρχει δὲ ἁμάρτημα βαρύτερον ἢ ἡ ἀδιαφορία τινος περὶ τῶν ἄλλων, καὶ περὶ τῶν μελλουσῶν γενεῶν. Τὴν νεωτέραν ἀποκάλυψιν ἀποτελεῖ ἡ ἀλήθεια ὅτι ἡ ἀνθρωπότης τοῦ παρελθόντος, τοῦ παρόντος καὶ τοῦ μέλλοντος εἶναι μία, εἷς ὀργανισμός, ἓν σῶμα. Τὰ ἄτομα ἐξ ὧν ἡ ἀνθρωπότης σύγκειται δὲν δύνανται νὰ διαφύγωσι τὰς περιπετείας αὐτῆς, ἀνεξαρτήτως χρόνου καὶ τόπου. Ὁ δὲ νόμος περὶ ἀνταποδόσεως, ὁ ὑπάρχων ἐν τῇ φύσει, δὲν εἶναι θεολογική τις θεωρία, ἀλλ’ ἐπιστημονικὴ Διαθήκη, αὐτεπίβλητος. Προϊούσης τῆς ἐπιστήμης ἀνευρίσκεται οἱονεὶ δικαιουμένη ἐκ τῶν ὑστέρων ἡ ἀρχαία θεωρία τῆς μετενσαρκώσεως, καθ’ ἣν τα αὐτὰ ἐγὼ — τὰ ἄτομα τῆς ἀνθρωπότητος — ἐξακολουθοῦσι ἐπὶ χιλιάδας ἐτῶν ἐρχόμενα ἐπὶ τοῦ πλανήτου μας, ὑπὸ διάφορον ἑκάστοτε σάρκα, ἀνὰ δύο ἢ τρεῖς αἰῶνας, μέχρι τελειοποιήσεως. Ἀνευρίσκεται οἱονεὶ ἐξηγούμενος ἐκ τῶν ὑστέρων ὁ πανάρχαιος νόμος τῆς κάρμας, ἡ αἶσα, ὡς ὁ Ὅμηρος ὀνομάζει αὐτὸν — ὁ νόμος καθ’ ὃν εἰς τὰ διαδοχιχὰ μετενσαρκούμενα ταῦτα ἐγὼ — ἐπιφυλλάσσεται ἑκάστοτε ζωὴ ἀκριβῶς οἵαν αὐτὰ εἶχον προπαρασκευάσει ἐν τῇ προγενεστέρᾳ ὑπάρξει των. Ἀλλ’ ἔστω οἱαδήποτε ἡ σχέσις τῶν νεωτέρων ἀληθειῶν πρὸς τὰς ἀρχαίας. Παρελθόν, παρὸν καὶ μέλλον εἶναι ἓν αἰώνιον τώρα, ἰδοὺ τί ἐξόχως ἐνδιαφέρει ἡμᾶς. Ἀκριβῶς ὅπως δὲν δύναται νὰ μὴ τιμωρηθῇ ὁ ἀφίνων τὸ πῦρ νὰ διαδοθῇ εἰς τὰ ἐνδύματά του, οὕτω δὲν δύναται νὰ μὴ τιμωρηθῇ ὁ ἀφίνων ἀκώλυτον τὴν ἐξέλιξιν τῆς κακοδαιμονίας.
Ἐπὶ μᾶλλον καὶ μᾶλλων διαπιστοῦνται ἐν τῷ αἰῶνι ἡμῶν ἡ Ἀλήθεια, ὅτι εἷς μετὰ τὸν ἄλλον οἱ αἰῶνες ἤγαγον ἡμᾶς εἰς τὰ πρόθυρα νέου κοινωνικοῦ καθεστῶτος, ὑφ’ ὃ αἵ τε μονάδες καὶ αἱ ὁμάδες τῆς ἀνθρωπότητος θὰ ἀπολαύωσι τῆς μεγίστης νοητῆς εὐδαιμονίας. Παρὰ πάσας τὰς στρεβλὰς πεποιθήσεις τοῦ παρελθόντος, παρὰ πάσας τὰς ἀντιδράσεις, παρὰ πᾶσαν τὴν ἀποπλάνησιν καὶ ἀκινησίαν τῆς μεγάλης πλειονότητος, ἡ Ἀλήθεια κατέδειξε τὸ κράτος της. Μειονότητες ἀπὸ αἰῶνος εἰς αἰῶνα, ἢ πολλάκις ἄτομα ὧν ἡ διαυγὴς διάνοια διεῖδε μακρόθεν ὁρίζοντας νέας ἐποχῆς, διεῖδον αὐτοὺς διότι ἐπληροῦντο αἱ ψυχαί των ἐκ τοῦ σπινθῆρος τῆς ἀληθείας, τοῦ ἔρωτος πρὸς τὴν ἀνθρωπότητα πᾶσαν, ἧς ᾐσθάνθησαν ὅτι ἀπετέλουν ἀναποφεύκτως μέρος, τοῦ ἐνθέου ἐνδιαφέροντος περὶ τῶν ἄλλων ὅπερ ἡ νεωτέρα φιλοσοφία ἀπεκάλεσεν ἀλτρουισμόν, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὸν μέχρι τοῦδε χαρακτηρίσαντα τὰς σκέψεις τῶν πολλῶν, ἐγωϊσμόν. Διεῖδον τοὺς ὁρίζοντας τῆς νέας ἐποχῆς, καὶ ἡ μεγάλη πλειονότης τυφλὴ ἐκ τοῦ ἐγωϊσμοῦ οἷος ἐδιδάχθη αὐτῇ, ἐκήρυξε τοὺς ὀξυδερκεῖς τούτους ἀνθρώπους ὀνειροπόλους πρὶν ἐνοήσῃ, ὅτι οἱ ὀρθόδοξοι διδάσκαλοι αὐτῆς ἔπασχον ἐξ ἐφιάλτου. Ἡ ἀνατείλασα πρὸ ἑκατὸν ἐτῶν ἀλήθεια, διὰ τῆς χειραφετήσεως τῆς συνειδήσεως ἀπεκάλυψε τὴν πλάνην τῶν παρῳχημένων γενεῶν, καὶ κοσμοπολῖτις ἀνεστηλώθη ἡ σημαία τοῦ ἀλτρουισμοῦ. Οἱ ὁρίζοντες τοῦ νέου κοινωνικοῦ καθεστῶτος δὲν εἶναι ἐφεξῆς ὁρατοὶ μόνον εἰς ὀλίγα ἄτομα, προτρέξαντα τοῦ αἰῶνος των, ἀλλὰ καθίστανται ἀπὸ τοῦδε καταφανεῖς πρὸς τὴν δημοσίαν συνείδησιν, καὶ ἡ ἀνθρωπότης ὁμόρρυθμος καὶ σύσσωμος θὰ βαδίσῃ πρὸς κατάκτησιν τῆς ἀληθοῦς ἐλευθερίας οἰκοδομοῦσα νέον ναὸν Δικαιοσύνης, ἐν τῇ ἀκλονήτῳ καὶ θετικῇ πίστει, ὅτι συντάσσεται μετὰ τῆς Ἰσχύος τῶν πραγμάτων, μετὰ τοῦ ὑπερτάτου ἱστορικοῦ νόμου ὅστις διέπει τὰ ἀνθρώπινα καὶ ὅστις πάντας ἡμᾶς — τοὺς ἑκόντας καὶ τοὺς ἄκοντας, τοὺς ἐν ἐπιγνώσει καὶ τοὺς ἐν ἀγνοίᾳ βοηθοῦντας τὴν ἐξέλιξιν — ὠθεῖ ἀκαταπαύστως ἡμέρα τῇ ἡμέρᾳ εἰς τὴν βασιλείαν τῆς μελλούσης ζωῆς, εἰς τὸ νέον κοινωνικὸν καθεστός.
- Ἐν Λονδίνῳ, Ἰούνιος 1890.
Πλατων Ε. Δρακουλησ